تهدید متخلفان از جهاد (قرآن)از مصادیق تهدیدشدگان که در آیات قرآن معرفی شده‌اند، متحلفان از جهاد هستند. ۱ - علت تهدید متخلفان از جهادمتخلّفان رويگردان از جهاد، به دليل دلبستگى به دنیا و مظاهر آن، مورد تهدید خدا به [عذاب: ۱. «قُل ان كانَ ءاباؤُكُم وابناؤُكُم واخونُكُم وازوجُكُم وعَشيرَتُكُم وامولٌ اقتَرَفتُموها وتِجرَةٌ تَخشَونَ كَسادَها ومَسكِنُ تَرضَونَها احَبَّ الَيكُم مِنَ اللَّهِ ورَسولِهِ وجِهادٍ فى سَبيلِهِ فَتَرَبَّصوا حَتّى يَأتِىَ اللَّهُ بِامرِهِ واللَّهُ لا يَهدِى القَومَ الفسِقين؛بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه شما و اموالي كه به دست آورده ايد و تجارتي كه از كساد شدنش بيم داريد و مساكن مورد علاقه شما، در نظرتان از خداوند و پيامبرش و جهاد در راهش محبوبتر است در انتظار اين باشيد كه خداوند عذابش را بر شما نازل كند و خداوند جمعيت نا فرمانبردار را هدایت نمي‌كند.» ۲. «يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا ما لَكُم اذا قيلَ لَكُمُ انفِروا فى سَبيلِ اللَّهِ اثّاقَلتُم الَى الارضِ ارَضيتُم بِالحَيوةِ الدُّنيا مِنَ الأخِرَةِ فَما مَتعُ الحَيوةِ الدُّنيا فِى الأخِرَةِ الّا قَليل• الّا تَنفِروا يُعَذّبكُم عَذابًا اليمًا ويَستَبدِل قَومًا غَيرَكُم ولا تَضُرّوهُ شيًا واللَّهُ عَلى كُلّ شَى‌ءٍ قَدير؛اي كساني كه ايمان آورده ايد چرا هنگامي كه به شما گفته مي‌شود به سوي جهاد در راه خدا حركت كنيد سنگيني بر زمين مي‌كنيد (و سستي به خرج مي‌دهيد) آيا به زندگي دنيا به جاي آخرت راضي شده ايد! با اينكه متاع زندگي دنيا در برابر آخرت چيز كمي بيش نيست! اگر (به سوي ميدان جهاد) حركت نكنيد شما را مجازات دردناكي مي‌كند و گروه ديگري غير از شما را بجاي شما قرار ميدهد، و هيچ زياني به او نمي‌رسانيد، و خداوند بر هر چيزي توانا است.» ۲ - تهدید به عذاب سختتهديد متخلّفان از جهاد، به عذاب سخت: ۱. «انَّما يَستَذِنُكَ الَّذينَ لا يُؤمِنونَ بِاللَّهِ واليَومِ الأخِرِ وارتابَت قُلوبُهُم فَهُم فى رَيبِهِم يَتَرَدَّدون• قُل هَل تَرَبَّصونَ بِنا الّا احدَى الحُسنَيَينِ ونَحنُ نَتَرَبَّصُ بِكُم ان يُصيبَكُمُ اللَّهُ بِعَذابٍ مِن عِندِهِ او بِايدينا فَتَرَبَّصوا انّا مَعَكُم مُتَرَبّصون؛تنها كساني از تو اجازه مي‌گيرند كه ایمان به خدا و روز جزا ندارند و دلهايشان آميخته با شك و تردید است، لذا آنها در ترديد خود سر گردانند. بگو آيا درباره ما جز يكي از دو نيكي انتظار داريد (يا بر شما پيروز مي‌شويم و يا شربت شهادت مي‌نوشيم) ولي ما انتظار داريم يا عذابي از طرف خداوند (در آن جهان) يا به دست ما (در اين جهان) به شما برسد، اكنون كه چنين است شما انتظار بكشيد ما هم با شما انتظار مي‌كشيم.» ۲. «فَرِحَ المُخَلَّفونَ بِمَقعَدِهِم خِلفَ رَسولِ اللَّهِ وكَرِهوا ان يُجهِدوا بِامولِهِم وانفُسِهِم فى سَبيلِ اللَّهِ وقالوا لا تَنفِروا فِى الحَرّ قُل نارُ جَهَنَّمَ اشَدُّ حَرًّا لَو كانوا يَفقَهون؛تخلف جويان (از جنگ تبوك) از مخالفت با رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله خوشحال شدند و كراهت داشتند كه با اموال و جانهاي خود در راه خدا جهاد كنند و (به يكديگر و به مومنان) گفتند در اين گرما حركت (به سوي ميدان) نكنيد، به آنها بگو آتش دوزخ از اين هم گرمتر است اگر بفهمند!» ۳. «وجاءَ المُعَذّرونَ مِنَ الاعرابِ لِيُؤذَنَ لَهُم وقَعَدَ الَّذينَ كَذَبُوا اللَّهَ ورَسولَهُ سَيُصيبُ الَّذينَ كَفَروا مِنهُم عَذابٌ اليم؛و معذوران از اعراب (نزد تو) آمدند كه به آنها اجازه (تخلف از جهاد) داده شود، اما آنها كه به خدا و پيامبرش دروغ گفتند (بدون هيچ عذري در خانه خود) نشستند، به زودي كساني را كه از آنها کافر شدند (و معذور نبودند) عذاب دردناكي خواهد رسيد. » ۴. «سَيَقولُ لَكَ المُخَلَّفونَ مِنَ الاعرابِ شَغَلَتنا امولُنا واهلونا فَاستَغفِر لَنا يَقولونَ بِالسِنَتِهِم ما لَيسَ فى قُلوبِهِم قُل فَمَن يَملِكُ لَكُم مِنَ اللَّهِ شيًا ان ارادَ بِكُم ضَرًّا او ارادَ بِكُم نَفعًا بَل كانَ اللَّهُ بِما تَعمَلونَ خَبيرا• قُل لِلمُخَلَّفينَ مِنَ الاعرابِ سَتُدعَونَ الى قَومٍ اولى بَأسٍ شَديدٍ تُقتِلونَهُم او يُسلِمونَ ... وان تَتَوَلَّوا كَما تَوَلَّيتُم مِن قَبلُ يُعَذّبكُم عَذابًا اليما؛ به زودي متخلفان از اعراب باديه نشين (عذرتراشي كرده) مي‌گويند: حفظ اموال و خانواده، ما را به خود مشغول داشت (و نتوانستيم در سفر حديبيه تو را همراهي كنيم) براي ما طلب آمرزش كن، آنها به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل ندارند! بگو: چه كسي مي‌تواند در برابر خداوند از شما دفاع كند هرگاه زياني براي شما بخواهد و يا اگر نفعي اراده كند (مانع گردد) و خداوند به تمام اعمالي كه انجام مي‌دهيد آگاه است. به متخلفان از اعراب بگو: به زودي از شما دعوت مي‌شود كه به سوي قومي جنگجو برويد و با آنها پيكار كنيد تا اسلام بياورند، ... و اگر سرپيچي نمائيد همانگونه كه قبلا نيز سرپيچي نموديد شما را عذاب دردناكي مي‌كند.» ۳ - تهدید به عذاب دوزختهديد متخلّفان ثروتمند از جهاد، به عذاب دوزخ: «انَّمَا السَّبيلُ عَلَى الَّذينَ يَستَذِنونَكَ وهُم اغنِياءُ رَضوا بِان يَكونوا مَعَ الخَوالِفِ وطَبَعَ اللَّهُ عَلى قُلوبِهِم فَهُم لا يَعلَمون• يَعتَذِرونَ الَيكُم اذا رَجَعتُم الَيهِم قُل لا تَعتَذِروا لَن نُؤمِنَ لَكُم قَد نَبَّانَا اللَّهُ مِن اخبارِكُم وسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُم ورَسولُهُ ثُمَّ تُرَدّونَ الى علِمِ الغَيبِ والشَّهدَةِ فَيُنَبّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلون• سَيَحلِفونَ بِاللَّهِ لَكُم اذَا انقَلَبتُم الَيهِم لِتُعرِضوا عَنهُم فَاعرِضوا عَنهُم انَّهُم رِجسٌ ومَأوهُم جَهَنَّمُ جَزاءً بِما كانوا يَكسِبون؛راه مؤ اخذه تنها به روي كساني باز است كه از تو اجازه مي‌خواهند در حالي كه بي‌نيازند (و امكانات كافي دارند) آنها راضي شدند كه با متخلفان بمانند، و خداوند بر دلهايشان مهر نهاده لذا چيزي نمي‌داند. هنگامي كه به سوي آنها (كه از جهاد تخلف كردند) بازگرديد از شما عذر خواهی مي‌كنند، بگو عذر خواهي مكنيد، ما هرگز به شما ايمان نخواهيم آورد چرا كه خدا ما را از اخبارتان آگاه ساخته، و خدا و رسولش اعمال شما را مي‌بينند، سپس به سوي كسي كه آگاه از پنهان و آشكار است باز مي‌گرديد و او شما را به آنچه انجام مي‌داديد آگاه مي‌كند (و جزا ميدهد). هنگامي كه به سوي آنان بازگرديد براي شما سوگند ياد مي‌كند كه از آنها اعراض (و صرف نظر) كنيد، از آنها اعراض كنيد (و روي گردانيد) چرا كه آنها پليدند و جايگاهشان دوزخ است، به کیفر اعمالي كه انجام مي‌دادند.» ۴ - تهدید تارکان جهادهشدار الهى، به تاركان صحنه جهاد: ۱. «انَّ الَّذينَ تَوَلَّوا مِنكُم يَومَ التَقَى الجَمعانِ انَّمَا استَزَلَّهُمُ الشَّيطنُ بِبَعضِ ما كَسَبوا ولَقَد عَفَا اللَّهُ عَنهُم انَّ اللَّهَ غَفورٌ حَليم• يايُّهَا الَّذينَ ءامَنوا لا تَكونوا كَالَّذينَ كَفَروا وقالوا لِاخونِهِم اذا ضَرَبوا فِى الارضِ او كانوا غُزًّى لَو كانوا عِندَنا ما ماتوا وما قُتِلوا لِيَجعَلَ اللَّهُ ذلِكَ حَسرَةً فى قُلوبِهِم واللَّهُ يُحىِ ويُمِيتُ واللَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصير؛ كساني كه در روز روبرو شدن دو جمعيت با يكديگر (روز جنگ احد) فرار كردند شیطان آنها را بر اثر پاره اي از گناهاني كه قبلا مرتكب شده بودند به لغزش انداخت و خداوند آنها را بخشيد، خداوند آمرزنده و بردبار است. اي كسانيكه ايمان آورده ايد شما همانند كافران نباشيد كه هنگامي كه برادرانشان به مسافرتي مي‌روند، يا در جنگ شركت مي‌كنند (و از دنيا مي‌روند و يا كشته مي‌شوند) مي‌گويند: اگر آنها نزد ما بودند نمي‌مردند و كشته نمي‌شدند! (شما اين گونه سخنان نگوئيد) تا خدا اين حسرت را بر دل آنها ( كافران) بگذارد و خداوند، زنده مي‌كند و مي‌ميراند؛ (و حیات و مرگ بدست اوست؛) و خدا به آنچه انجام مي‌دهيد بيناست.» ۲. «ومَن يُوَلّهِم يَومَذٍ دُبُرَهُ الّا مُتَحَرّفًا لِقِتالٍ او مُتَحَيّزًا الى فِئَةٍ فَقَد باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ومَأوهُ جَهَنَّمُ وبِئسَ المَصير؛و هر كس در آن هنگام به آنها پشت كند - مگر در صورتي كه هدفش كناره گيري از ميدان براي حمله مجدد و يا به قصد پيوستن به گروهي (از مجاهدان) بوده باشد - (چنين كسي) گرفتار غضب پروردگار خواهد شد و ماواي او جهنم و چه بد جايگاهي است.» ۳. «قُل لَن يَنفَعَكُمُ الفِرارُ ان فَرَرتُم مِنَ المَوتِ اوِ القَتلِ واذًا لّاتُمَتَّعونَ الّا قَليلا• قُل مَن ذَا الَّذى يَعصِمُكُم مِنَ اللَّهِ ان ارادَ بِكُم سَوءًا او ارادَ بِكُم رَحمَةً ولا يَجِدونَ لَهُم مِن دونِ اللَّهِ وَليًّا ولا نَصِيرا• قَد يَعلَمُ اللَّهُ المُعَوّقينَ مِنكُم والقالينَ لِاخونِهِم هَلُمَّ الَينا ولا يَأتونَ البَأسَ الّا قَليلا؛بگو: اگر از مرگ يا كشته شدن فرار كنيد سودي به حال شما نخواهد داشت، و در آن هنگام جز بهره كمي از زندگاني نخواهيد گرفت. بگو: چه كسي مي‌تواند شما را در برابر اراده خدا حفظ كند اگر او مصیبت يا رحمتي را براي شما اراده كرده، و غير از خدا هيچ سرپرست و ياوري نخواهند يافت. خداوند كساني كه مردم را از جنگ باز مي‌داشتند و كساني را كه به برادران خود مي‌گفتند به سوي ما بيائيد (و خود را از معركه بيرون كشيد) به خوبي مي‌شناسد آنها (مردمي ضعيفند و) جز به مقدار كمي كارزار نمي‌كنند.» ۵ - تهدید اعراض‌کنندگان از جهادتهديد خداوند، نسبت به رويگردانان از جنگ (در راه خدا): «الَم تَرَ الَى المَلَإِ مِن بَنى اسرءيلَ مِن بَعدِ موسى اذ قالوا لِنَبِىّ لَهُمُ ابعَث لَنا مَلِكًا نُقتِل فى سَبيلِ اللَّهِ قالَ هَل عَسَيتُم ان كُتِبَ عَلَيكُمُ القِتالُ الَّا تُقتِلوا قالوا وما لَنا الَّا نُقتِلَ فى سَبيلِ اللَّهِ وقَد اخرِجنا مِن دِيرِنا وابنانا فَلَمّا كُتِبَ عَلَيهِمُ القِتالُ تَوَلَّوا الّا قَليلًا مِنهُم واللَّهُ عَليمٌ بِالظلِمين؛آيا مشاهده نكردي جمعي از بنی‌اسرائیل را بعد از موسی، كه به پيامبر خود گفتند: زمامدار (و فرماندهی) براي ما انتخاب كن! تا (زير فرمان او) در راه خدا پيكار كنيم. پيامبر آنها گفت: شايد اگر دستور پيكار به شما داده شود، (سرپيچي كنيد، و) در راه خدا، جهاد و پيكار نكنيد! گفتند: چگونه ممكن است در راه خدا پيكار نكنيم، در حالي كه از خانه ها و فرزندانمان رانده شده ايم، (و شهرهاي ما به وسيله دشمن اشغال، و فرزندان ما اسير شده‌اند)؟! اما هنگامي كه دستور پيكار به آنها داده شد، جز عده كمي از آنان، همه سرپيچي كردند. و خداوند از ستمکاران، آگاه است.» جمله «واللّه عليم بالظّالمين» تهديد به كسانى است كه پشت به جنگ كنند. ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۳۵۸، برگرفته از مقاله «تهدیدشدگان (متخلفان از جهاد)». |